Tác phẩm “The Good Shepherd” – (Mục tử nhân lành) tại Nhà nguyện Galla Placidia, Ravenna, Ý (Thế kỷ V)
1. Khung cảnh lịch sử – nghệ thuật và đời sống đức tin
Tại thành phố Ravenna, miền bắc nước Ý, tọa lạc một trong những kho báu nghệ thuật tôn giáo quý giá nhất của Kitô giáo sơ khai – Nhà nguyện Galla Placidia, được xây dựng vào khoảng năm 425-430. Công trình này được đặt theo tên của Galla Placidia, con gái của hoàng đế Theodosius I và là một tín hữu Kitô giáo nhiệt thành, người đã góp phần gìn giữ và phát triển nghệ thuật Công giáo trong những năm tháng Đế quốc Tây La Mã đang dần suy tàn.
Trong lòng nhà nguyện ấy, nổi bật bên vòm bán nguyệt ở lối đi, là hình ảnh khảm mosaic “The Good Shepherd” – Mục Tử Nhân Lành, một tác phẩm nghệ thuật không chỉ tinh xảo về mặt kỹ thuật mà còn sâu sắc về thần học, phản chiếu lòng tin mãnh liệt vào Chúa Kitô là Đấng dẫn dắt và cứu chuộc đoàn chiên của Người.
2. Miêu tả tác phẩm – Một biểu tượng thần linh sống động
Tác phẩm khảm mô tả Chúa Giêsu Kitô trong dung mạo của một mục tử, ngồi giữa cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, bao quanh bởi sáu con chiên trắng ngần. Ngài mặc áo vàng óng – màu của thiên giới – và choàng áo xanh tím biểu trưng cho vương quyền. Trên đầu Ngài là vầng hào quang thánh thiện, biểu tượng ánh sáng Thiên Chúa soi sáng trần gian.
Một tay Chúa cầm cây gậy thánh giá – không chỉ là công cụ mục tử, mà còn là thánh giá cứu độ: nơi Người sẽ đổ máu để gánh lấy tội lỗi trần gian. Đó là gậy của tình yêu hy hiến, đồng thời cũng là quyền trượng của vị Vua thiên quốc. Tay kia nhẹ nhàng đặt trên một con chiên đang hướng về Ngài – một cử chỉ yêu thương, chăm sóc, như chính lời Người phán: “Ta biết chiên Ta, và chiên Ta biết Ta.” (Ga 10,14).
Cảnh trí xung quanh được thể hiện bằng nghệ thuật khảm truyền thống, với cây cỏ xanh tươi, núi đá và bầu trời xanh lam – không phải chỉ là thiên nhiên, mà là biểu tượng của thiên đàng, nơi đoàn chiên được an nghỉ vĩnh cửu trong tình yêu của vị Mục Tử Nhân Lành.
3. Chiều sâu thần học và biểu tượng thiêng liêng
Bức khảm này không đơn giản là một cảnh mô tả. Nó là một bài giảng bằng hình ảnh, chất chứa những biểu tượng thiêng liêng sâu sắc:
- Chúa Giêsu – Mục Tử Nhân Lành: Hình ảnh được lấy cảm hứng từ Tin Mừng Gioan 10,11: “Ta là mục tử nhân lành. Mục tử nhân lành hy sinh mạng sống vì đoàn chiên.” Trong truyền thống Kitô giáo sơ khai, đây là hình ảnh được yêu mến, vì nó nói lên một Thiên Chúa gần gũi, hiền lành, sẵn sàng hy sinh vì từng linh hồn.
- Đàn chiên: Tượng trưng cho Dân Chúa – Giáo hội, được Ngài yêu thương và chăm sóc. Mỗi con chiên đều có vị trí và mối tương quan riêng với Người, gợi nhắc rằng tình yêu của Thiên Chúa là cá vị, dành cho từng con người cụ thể.
- Gậy thánh giá: Vượt lên vai trò đơn thuần là công cụ chăn dắt, cây gậy trong tay Chúa là hình ảnh của thập giá – trung tâm của mầu nhiệm cứu độ, nơi Chúa Kitô đã dâng chính mình làm lễ hy sinh, dẫn đưa nhân loại khỏi tăm tối sự chết.
- Màu sắc và trang phục: Màu vàng và tím không chỉ để phân biệt mà còn làm nổi bật uy quyền thiên giới. Hào quang không chỉ là ánh sáng vật lý, mà là ánh vinh quang thần linh, chiếu tỏa từ Ngôi Lời nhập thể.
4. Nghệ thuật chuyển mình – từ hiện thực đến thiêng liêng
Tác phẩm này được sáng tác vào thời điểm nghệ thuật Kitô giáo chuyển từ phong cách La Mã cổ đại – thiên về hiện thực và mô tả hình thể – sang phong cách Byzantine, nhấn mạnh biểu tượng, tính linh thiêng và chiều sâu thần học.
Dù còn giữ kỹ thuật phối cảnh, chi tiết tự nhiên (như dáng ngồi, động tác tay chân), tác phẩm đã thoát khỏi trần tục để bước vào không gian huyền nhiệm, nơi mỗi yếu tố đều hàm chứa ý nghĩa thiêng liêng. Đây là sự dung hòa giữa nghệ thuật thị giác và đức tin nội tâm – đúng như vai trò của nghệ thuật trong phụng vụ Kitô giáo: chiêm ngắm để cầu nguyện, nhìn thấy để tin.
5. Kết luận – Một hình ảnh trường tồn
“The Good Shepherd” tại Nhà nguyện Galla Placidia không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật tôn giáo cổ, mà là một lời chứng sống động về niềm tin của các Kitô hữu tiên khởi vào Chúa Kitô – Đấng yêu thương, chăm sóc và hiến mình cho đoàn chiên của Người.
Cho đến hôm nay, đứng trước hình ảnh ấy, người tín hữu vẫn có thể nghe vang vọng lời hứa đầy an ủi của Đấng Mục Tử: “Chiên Ta thì nghe tiếng Ta; Ta biết chúng và chúng theo Ta. Ta ban cho chúng sự sống đời đời.” (Ga 10,27-28)
Sưu tầm
